सूर्यघट (Sundial) प्रकल्पाबद्दल माहिती
सूर्यघट म्हणजे काय?
सूर्यघट ही एक प्राचीन उपकरण आहे जी सूर्याच्या छायेमुळे वेळ मोजण्यासाठी वापरली जाते. यामध्ये सूर्याच्या प्रकाशाने तयार होणाऱ्या छायेमुळे वेळ कसा बदलतो हे दाखवले जाते. सूर्याच्या दिशेनुसार छायेचा कोन बदलतो, यावरून वेगवेगळी वेळ दर्शवता येते.
प्रकल्पाचे उद्दिष्ट
- वेळ मोजण्यासाठी सूर्याच्या नैसर्गिक प्रकाशाचा उपयोग कसा होतो, हे शिकणे.
- खगोलशास्त्रातील मूलभूत तत्त्वे समजून घेणे.
साहित्य
- जाड कागदाचा तुकडा किंवा कार्डबोर्ड
- स्टिक (पेन, पेंसिल किंवा सरळ काठी)
- रूलर
- घड्याळ (तुलनासाठी)
- कंपास (उत्तर दिशा शोधण्यासाठी)
- स्केचपेन किंवा मार्कर
प्रक्रिया
-
आधार तयार करा:
- कार्डबोर्ड किंवा जाड कागद घ्या. त्यावर गोल किंवा चौरस आकार कापून घ्या.
- केंद्रात एक छिद्र पाडा, ज्यामध्ये पेंसिल किंवा काठी सरळ उभी करता येईल.
-
उत्तर दिशा निश्चित करा:
- कंपासचा वापर करून सूर्यघट उत्तरेकडे ठेवावा. यामुळे सूर्याच्या छायांचे योग्य मोजमाप करता येईल.
-
वेळ मोजण्यासाठी छाया पाहा:
- दुपारी 12 वाजता, काठी सरळ ठेवून तयार झालेली छाया कागदावर चिन्हांकित करा.
- प्रत्येक तासाला छायांचा कोन मोजा आणि त्या ठिकाणी तास दर्शवणारे क्रमांक लिहा.
-
तासांचे चिन्हांकन:
- प्रत्येक तासाच्या छायांच्या कोनांच्या अंतरावर बिंदू चिन्हांकित करा.
- तयार सूर्यघटमध्ये प्रत्येक बिंदूवर तासांचे क्रमांक लिहा.
-
प्रयोग करण्याची वेळ:
- सूर्यघट बाहेर ठेवा आणि छायांचा निरीक्षण करून वेळ मोजा.
वैज्ञानिक तत्त्वे
-
छायांचा कोन बदल:
- पृथ्वीची परिभ्रमण गती आणि सूर्याच्या सापेक्ष स्थितीमुळे छायांचा कोन सतत बदलतो.
- छाया लहान किंवा मोठी होणे दिवसातील वेळेवर अवलंबून असते.
-
ग्नोमन:
- काठीला ग्नोमन म्हणतात, जो सूर्यघटाच्या छायांचे मोजमाप करण्यासाठी वापरला जातो.
-
उत्तर दिशा:
- सूर्यघट नेहमी उत्तर दिशेला रोखून ठेवावा, ज्यामुळे छायांचे योग्य मोजमाप होईल.
निष्कर्ष
सूर्यघट हा प्राचीन काळापासून वेळ मोजण्यासाठी एक महत्त्वाचा साधन म्हणून वापरण्यात आला आहे. या प्रकल्पाद्वारे विद्यार्थ्यांना सूर्याच्या हालचाली आणि पृथ्वीच्या परिभ्रमणाचे विज्ञान समजून घेण्याची संधी मिळते.
टीप:
- सूर्यप्रकाशाच्या अनुपस्थितीत (ढगाळ हवामानात) सूर्यघट कार्य करत नाही.
- उन्हाळ्यात आणि हिवाळ्यात छायांचा कोन वेगळा दिसतो.
 बनवणे प्रकल्प){kind=link}
0 Comments